1) LİRİK ŞİİR: Duygu ve düşüncelerin coşkulu bir dille anlatan şiire lirik şiir denir. Eski Yunan edebiyatında şairler şiirlerini Lyra (lir) denilen bir sazla söyledikleri için bu tür şiirlere lirik denilmiştir. Lirik şiir, dünya edebiyatında en çok işlenen ve sevilen şiir türüdür. Lirik şiirler insan yüreğine seslenen, okunduğunda insanı duygulandıran , coşkulandıran şiirlerdir.Batı edebiyatında Rönesans devrim şairlerinin (PETRERCA,RONSARD) daha sonra da ilke olarak içe dönüklüğü benimseyen romantik şairlerin (Lamartine ,Hugo, Goethe, Schiller)
LİRİK ŞİİR
Kederli şarkıları güzel kadınlara söyletmeyin
Birbirini tamamlıyor üç acı:
Kadın, güzellik ve şarkı (Şükrü Erbaş)
Lirik şiir denince sadece aşk şiiri gelmemelidir aklımıza. Yüreğimizde yara açan duyguların (ölüm, hastalık, umutsuzluk…) yer aldığı şiirler de lirik şiirlerdir.
Divan ed.:Fuzuli, Nedim
Halk ed.: Karacaoğlan, Yunus Emre
LİRİK ŞİİR
Ne zaman seni düşünsem
Bir ceylan su içmeye iner
Çayırları büyürken görürüm
Her akşam seninle
Yeşil bir zeytin tanesi
Bir parça mavi deniz
Alır beni
Seni düşündükçe
Gül dikiyorum elimin değdiği yere
Atlara su veriyorum
Daha bir seviyorum dağları ( İlhan BERK)
2.PASTORAL ŞİİR: Çoban ve kır yaşamını,
doğa güzelliklerini anlatan şiirlere pastoral
şiir denir. Pastoral şiirlerin her türlü süsten ,
yapmacıktan ,gösteriş ve söz oyunlarından
uzak bir yapısı vardır.Bunlara bukolik şiir
( çoban şiiri) de denir.
Edebiyatımızdaki ilk pastoral şiir:
Abdülhak Hamit Tarhan : Sahra
Pastoral şiirin iki biçimi vardır:
İDİL: Bir ozanın ya da çobanın ağzından yazılıp kır yaşamının çekiciliğini , güzelliğini anlatan çobanıl aşkı yansıtan kısa şiirlere denir.
EGLOG: Birkaç çobanın karşılıklı konuşmaları yoluyla oluşturulan , aşk , kır yaşamı üzerine duygu ve düşüncelerini yansıtan pastoral şiirlere denir.
PASTORAL ŞİİR
Avludan geçtiğini gördü gelinin
Suya gidiyordu öğle güneşinde
Ardında bebesi yalınayak
Geride Karabaş
Tozlu yoldan
Söğütlerin oradaki çeşmeye
Yalağında bulutlar yıkanan çeşmeye
(Oktay Rıfat)
3) EPİK ŞİİR: Epik sözcüğü , Yunancada destan anlamındaki epope den gelmektedir. Yazının bulunuşundan önceki dönemlerde ulusların hayatında derin izler bırakan tarihsel olayları dile getiren destanlar epik şiir sayılır.Epik şiirlerde yiğitlik, kahramanlık, savaş… temaları işlenir. Her epope ( destan) ya da epik şiirlerde tarihsel bir gerçek vardır. Epik şiir bu gerçekten kaynaklanır. Epik şiirlerin çoğu , okuyucuyu coşkulandırdığı için lirik özellikler de taşır.
Ustaları:Köroğlu, Dadaloğlu,Arif Nihat Asya, Mehmet Akif Ersoy
Homeros’un İlyada ve Odysseia,F. Hüsnü Dağlarca’nın Üç Şehitler Destanı
EPİK ŞİİR
Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır
Toprak, eğer uğrunda ölen varsa vatandır (Mithat Cemal Kuntay)
4) SATİRİK ŞİİR: Toplumsal düzensizlikleri, tutarsızlıkları yerme amacı taşıyan iğneli ve alaylı bir dili olan şiir türüdür. Satirik şiire halk edebiyatında taşlama, divan edebiyatında hiciv, modern edebiyatımızda ise yergi adı verilir. Halk şiirinde Seyrani, divan şiirinde Nef’i bu türün önemli isimleridir.
Nef’i : Siham-ı Kaza , Ziya Paşa : Zafername, Tevfik Fikret: Han-ı Yağma
Tahir efendi bana kelp demiş
İltifatı bu sözde zahirdir
Malikî benim mezhebim zira
İtikadımca kelp tahirdir. (Nef’i) (Nef’i)
Kırık çanağı yok ayran içecek
Kahveye gelir de fincan beğenmez
(Anonim)
5.DİDAKTİK ŞİİR: Bir düşünceyi açıklamak, belirli bir konuda bilgi veya öğüt vermek amacıyla yazılan öğretici şiirlerdir. Din, ahlâk, bilim, sanat… konularında yazılabilir. Yergi, fabl, manzum hikâye didaktik şiir örnekleridir.
Türk edebiyatında da didaktik şiire örnek olabilecek birçok eser vardır. Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig’i , Âşık Paşa’nın Türklere tasavvufu öğretmek için yazdığı Garipnâme’si, Nabi’nin oğluna devrin yaşayış ve geleneklerini, İslam ahlakını öğretmek için yazdığı Hayriyye adlı mesnevisi didaktik eser örnekleridir. Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatında da Ziya Paşa, Tevfik Fikret, Mehmet Âkif gibi sanatçılar bu yolda önemli eserler vermişlerdir.
Şunlar ki çoktur malları / Gör nice oldu halleri /
Sonucu bir gömlek imiş / Anın da yoktur yenleri (Yunus EMRE)
6) DRAMATİK ŞİİR: İnsan yaşamının değişik boyutlarını, tutku, özlem, istek, kaygı ve korkularını gerçeğe uygun biçimde eyleme dönüştürerek veren şiirlere dramatik şiir denir. Dramatik şiir bir yönüyle epik şiirle kesişir. Kimi edebiyat kuramcılarına göre dramatik şiir, epik şiirden doğmuş ve tiyatroyu oluşturmuştur.
Dramatik şiirde olaylar gelişimiyle birlikte öyküleştirilir; şiirsel söyleyiş içinde insan yaşamı eyleme dönüştürülür. Manzum yazılmış tiyatrolar (tragedyalar, komedyalar ve dramlar) dramatik şiir örnekleridir. Dramatik şiirler, tiyatro türlerinde konuşma yerine kullanılırlar.
Eski Yunan edebiyatında Aiskhylos, Sophokles, Euripidies, Aristophanes manzum tiyatro-larıyla tanınmıştır. Türk edebiyatında dramatik şiire örnek olabilecek eserler veren başlıca kişiler ise Namık Kemal, Abdülhak Hamit Tarhan, Faruk Nafiz Çamlıbel gibi sanatçılardır.
7) MENSUR ŞİİR: Cümle birimi ve paragraf düzeniyle yazılır. Cümleler yan yana değil de alt alta getirildiğinde şiirsellik daha da belirginleşir.
Mensur şiirin isim babası ve türün Türk edebiyatındaki ilk temsilcisi Halit Ziya Uşaklıgil’dir. “Mensur Şiirler” ve “Mezardan Sesler” başlığıyla mensur şiirlerini yayımlamıştır.
Servet-i Fünun döneminde mensur şiir türü yaygınlaşır. Halit Ziya’yı Mehmet Rauf, Hüseyin Cahit, Ahmet Hikmet, Celal Sahir, Faik Ali gibi isimler izler.
“Siyah İnciler” adlı kitapta Mehmet Rauf’un mensur şiirleri vardır. Bu eser oldukça başarılıdır. Daha sonraki dönemde Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun, mensur şiir türünde Okun Ucundan ve Erenlerin Bağın’dan adlı eserleri vardır.
Ustaları: Halit Ziya Uşaklıgil, Mehmet Rauf, Hüseyin Cahit, Arif Nihat Asya