Akrabalık isimleri nereden geliyor?

Anne sözcüğü, dilimize Hititçe “annas” sözcüğünden geçmiş. anna>anne olmuş sonra. Baba sözcüğü Farsçadan. Sümercede abba şeklinde. Bacanak sözcüğü Türkçe bacı-nak (iki kız kardeşin, bacıların kocaları). Baldız sözcüğü Türkçe. Bal yakınlık bildiren kök,sap. bal-dır > bal-dız olmuş. Bebek sözcüğü Türkçe. be-be yansıma ses, yeni doğmuş, süt emen insan yavrusu. Bu sözcüğün diğer dillerdeki karşılığı da şöyle: puppe (alm), baby (ing), bebe (fr), pupus (lat). Yani bu sözcük bütün dillerde ortak görünüyor.
Babanızın erkek kardeşi yani amcanız. Bu sözcük Arapça amm kökünden türemiş. Annenizin erkek kardeşi, dayı yani Farsça dayanılan kimse anlamında “dai” sözcüğünden geliyor. Boşuna dememişler:”Arkanda bir dayın olsun” diye. Elti sözcüğü Türkçe; hanım, elçi anlamına geliyor. Enişte sözcüğü Çağataycadan, yakın akrabanın kocası anlamında.

Gelin sözcüğü Türkçe olup dışarıdan gelen demek. Güveyi sözcüğü ise Eski Türkçede Küdegü sözcüğünden geliyor. Bunu biraz açayım. Eski Türklerde erkekler evlendikleri zaman kız evine yerleşirlermiş ve çobanlık yaparlarmış kızın evinde. Bu nedenle güveyi sözcüğü gütmek eyleminden türeyen küdegü sözcüğünden ses değişmesi yoluyla oluşmuş. Hani bir deyimimiz var iç güveyisinde hallicene diye. Boşuna çıkmamış bu deyim. Kolay değil öyle karısının evinde çoban olmak. Koca, Türkçe kocamak eyleminden geliyor, yaşlı ve ulu kişi anlamında. Karı ise Eski Türkçede karımak eyleminden türemiş olup yaşlı ve kocamış kişi demek. Yanii insanlar evlenince daha bir saygınlık kazanıyorlar. Kadın sözcüğü (soğ), hvaten (kraliçe) demek. hatun> katun> kadın şeklinde değişmiş. Erkek sözcüğü eski Türkçede erk sözcüğünden geliyor. Erk, güç demek. Erkek de güçlü, erkli anlamında.

Bir alıntıyla tamamlayayım: Neden erkeğe “koca”, kadına da “onun karı” demiş eskiler?

Kedilerin eşi olur, terliklerin de… İnsanın eşi olmaz. Bir ömür eşlik ediyor diye mi sevgiliye eş denir? Eşlik etmek yeter mi? Fazlasını beklemez mi insan yârinden? Kelimeleri yitirmeseydik anlardık belki, evlenecek erkeğe eskilerin neden ”koca” dediklerini. Çünkü “koca” bilge demektir, yüce demektir. Koca demek, dağ demektir. Ve ne kadar yüce olursa olsun, üstünde kar olmayan dağ eksiktir.

Dağların yücesine kar yağar diye kadına da “kocanın karı” demişler. Bakma şimdi evlenenlerin “karı-koca” ilan edildiğine. “Koca ve onun karı” olmalıdır aslında. Yani yüce bir dağ olmalı adam. Kar gibi pak ve masum olmalı kadın. Örtmeli ve bir ömür, süsü olmalı dağın. Çünkü üşür tepesinde kar olmayan dağ, ne kadar yüce olursa olsun, yarım görünür…
Bakma daha ilkel durduğuna sen, ruhu vardır kelimelerin. “Karı-koca” “eş”ten daha çok şey anlatır.

One comment

  1. Valla helal olsun bu kari-koca lafı şimdilerde ayıp görülmeye başlandı ama anlamını sizden öğrendim cok guzelmis çok tesekkurler herkes bilsin öğrensin 🙂 🙂 🙂

Burcu için bir cevap yazın Cevabı iptal et